Langzamerhand gaan we nog meer dan onder het virus gebukt onder een kakofonie van stemmen die alle een betere oplossing hebben om uit de ellende te komen. Democratie betekent dat het volk de baas is. Met z’n stem heeft een burger indirecte invloed op het bestuur van zijn land, provincie of gemeente. Aan de gekozen bestuurders is het om besluiten te nemen waarmee het belang van allen gediend wordt.

Wat het belang van de een is hoeft niet dat van de ander te zijn. Het is de taak van de bestuurders om die belangen af te wegen en een beslissing te nemen. Door die uiteenlopende belangen wringt het altijd, maar dat is een wezenskenmerk van de democratie. We zijn in Nederland best trots op onze democratie, maar in het algemeen verstaan we dat zo dat we binnen de grenzen van de wet zo veel mogelijk onze eigen gang willen gaan.

Lees verder Eigen belang en gedeeld belang

De krant (Trouw) bericht dat de meeste Nederlanders (55 procent) het niet nodig vinden om excuses aan te bieden voor de rol van hun voorouders in de slavenhandel. Ik zou willen weten wie dat bedacht heeft van die excuses, de nabestaanden van de daders of die van de slachtoffers. En op welke manier: een ritueel op de Dam met een toespraak van de koning of de Nederlandse regering in het parlement in Paramaribo. En of met de excuses ook geld moet komen, omdat het anders niet meer dan een goedkoop gebaar blijft. En hoeveel geld dat moet zijn. En of er dan met die spijtbetuiging een punt achter gezet wordt.

Het lijkt me terecht dat het gesprek over excuses wordt gevoerd, zo’n enquete naar wat Nederlanders daarvan vinden helpt daarbij. Met excuses en geld is het niet gedaan. Niet omdat de Europeanen met een permanent schuldbesef moeten worden opgezadeld, maar omdat we eraan toe zijn het beeld van onszelf bij te stellen. Dat kost moeite, het is onthullend en in sommige opzichten pijnlijk. Een nieuwe blik op onze eigen geschiedenis levert het op en dat is geen verlies maar winst.

Lionel Messi, de speler van FC Barcelona, heeft in de afgelopen vier jaar ruim een half miljard euro verdiend, € 555.000.000 om precies te zijn. Daar komt, wat hij met sponsorcontracten verdient, nog bovenop. Volgens voetbalkenners is dat halve miljard een redelijke vergoeding, de club verdient het ruim terug. Hij heeft de club bij de lurven, voor geen prijs laten ze hem gaan. De club heeft hem in de houdgreep, ze betalen hem wat geen ander doet of kan.

Genoeg mensen in de wereld zijn miljardair zoals Messi. Het verschil is dat de meesten een onderneming hebben die hun rijkdom uitmaakt. De waarde van een kunstenaar zit in zijn kunst, die van een zangeres in haar liedjes. Maar als Messi morgen met voetballen stopt dan is hij evenveel waard als u en ik. Films en boeken maken ze over hem en er zullen vast mensen zijn met plannen om hem te klonen. Toch blijft: als hij zijn voetbalschoenen uittrekt dan is het over en zo lang het duurt moet hij leveren waarvoor hij wordt betaald. Misschien staat hij er nooit bij stil, want hoe zou je kunnen voetballen, terwijl je weet dat zo’n last op je rust.

Messi heeft zichzelf verkocht, hij is een moderne tot slaaf gemaakte. Hopelijk voor hem staat hij daar nooit bij stil en denkt hij, als hij niet voetbalt, alleen aan de grote opgave die hem wacht: wat moet hij straks met het geld beginnen?

Pim van Lommel is een gepensioneerde cardioloog die al jaren aan de weg timmert met zijn onderzoek naar bijna-dood-ervaringen bij mensen die een hartstilstand overleefden. Zijn vraag is of het menselijk bewustzijn (‘geest’) ophoudt te bestaan als de hersenen niet meer werken. En zijn antwoord is dat het bewustzijn niet ophoudt te bestaan. Een patiënt uit het onderzoek van Van Lommel vertelde hoe hij, terwijl hij werd gereanimeerd, zag dat een verpleegkundige zijn gebit uit zijn mond haalde en ergens neerlegde. Van Lommel roept met zijn onderzoek veel weerstand op, onder andere omdat hij zich niet aan de wetenschappelijke spelregels zou houden.

Mijn sympathie heeft hij omdat hij zo onvermoeibaar tegen de stroom in roeit. Maar het idee dat het bewustzijn van een mens buiten het lichaam verder leeft spreekt me niet aan. Van Lommel wil iets meten, de geest of het bewustzijn, dat per definitie niet te meten is en ook niet te lokaliseren.

Zou hij daar wel in slagen, dan was de menselijk geest een nieuw gebied in de werkelijkheid, als een onbekend continent dat wordt ontdekt. Bedrijfstakken zouden zich op dat nieuwe gebied storten, de reclamebranche zou zich uitleven met slogans als “een weldaad voor je geest.”

Daarmee zou de geest, van z’n geestelijk bestaan ontdaan, voortaan als ‘ding’ door het leven gaan, net als de meeste andere dingen. En de mens beroofd van een stuk van zichzelf.

Toen we ons woensdag voor de t.v. hadden geposteerd om naar de inauguratie van de 46ste president van Amerika te kijken kon ik me niet herinneren dat ik dat ooit eerder gedaan had. Nu was de behoefte er wel. Ik bekeek het met verbazing en onderging het als een louteringsritueel.

In een ceremonie die ongeveer net zo lang duurde viel de naam van God (die in de Nederlandse ondertiteling met kleine letter ‘g’ werd geschreven) bijna in iedere zin of werd vaker naar hem verwezen dan in een orthodox protestantse kerkdienst. “God” als de samenvattende formule van een idealisme dat ons Europeanen volstrekt vreemd geworden is en waarvan wij geneigd zijn om het naïef te vinden.

Lees verder The Hill We Climb

In de Tweede Wereldoorlog worstelden Nederlandse christenen met de vraag of het hun was toegestaan om zich tegen de (door de Duitsers gecontroleerde) overheid te verzetten. Ze stuurden iemand via illegale en gevaarlijke wegen naar Zwitserland om die vraag aan Karl Barth voor te leggen. Karl Barth was een theoloog en in die tijd een autoriteit voor de protestantse christenen.

Ik vond dat altijd van een verbazende naïviteit. Een overheid die zich gedraagt als de handlanger van de duivel, dan hoef je toch niet aan iemand te gaan vragen of je daar tegen mag zijn? Het komt uit de bijbel, waar staat (Romeinen 13) dat iedereen het gezag van de overheid moet erkennen, want alle gezag is door God gegeven.

In Amerika zijn er nogal wat die elke vorm van gezag van de overheid wantrouwen. Het heeft daar een lange traditie. Nu is in Europa zoiets zich ook aan het verbreiden: over de overheid die mensen monddood maakt met mondkapjesplicht. En aan de andere kant van het spectrum: de overheid die mensen vermorzelt omdat ze, al dan niet echt, met bijdragen gesjoemeld hebben.

Als mensen een overheid niet meer vertrouwen dan breekt de pleuris uit, de meest weerloze mensen zijn het eerste slachtoffer. Als een overheid zijn gezag zonder rechtvaardigheid uitoefent dan worden mensen ook het slachtoffer. Hoe onvoorstelbaar ook, dat kwellende geweten van die christenen in de oorlog, een beetje geweten doet een mens geen kwaad.